جرم عقیم سازی و مجازات آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

2 دکترای حقوق خصوصی و مدرس دانشگاه

چکیده

عقیم سازی یکی از موضوعاتی است که از دیرباز در جوامع بشری در دانش های پزشکی و حقوقی و فقهی مطالعه شده است. در گذشته، عقیم سازی اجباری انسان که بر خلاف رضایت وی انجام می شده، جزء مجازات های بدنی به شمار می رفته، که به تدریج منسوخ شده است. البته روش های غیرمستقیم عقیم سازی از جمله عقیم نمودن برخی اقوام یا مهاجرین به سبب سلطه گری برخی قدرت های سیاسی تاکنون نیز ادامه یافته است. در این مقاله، ممنوعیت و حرمت عقیم سازی غیر ارادی انسان و موارد مجاز عقیم سازی وی، نقش رضایت شخص که عقیم می شود، مسئولیت طبیبی که نسبت به عقیم سازی فرد اقدام می کند، پیشینه ی فقهی و حقوقی مجازات عقیم سازی و مواد قانونی مربوط به تعیین مجازات مطالعه شده و به شرایط ضروری برای معافیت پزشکی که نسبت به عقیم سازی دائمی زن یا مرد اقدام می کند و ضمانت اجرای آن از نگاه قانون مجازات اسلامی 1392 پرداخته شده است. همچنین ناکافی بودن مجازات عقیم سازی دائمی انسان بر اساس قوانین و رویه قضایی اثبات شده است.

کلیدواژه‌ها


- اسکبیچ، دی، جی 1388. حقوق و اخلاق پزشکی، ترجمه­ی عباس محمود مشایخی و بهرام سینا،
-  اصفهانی (فاضل هندی)، محمدبن حسن 1416. الکشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، جامعه مدرسین.
- امامی، سید حسن 1366. حقوق مدنی، تهران، اسلامیه.
- امجدی، فریبرز. «یک بحث حقوقی و اجتماعی درباره خودکشی»، فصلنامه قضایی، ش67، (مهر 1350).
- بازگیر، یداله 1378. قانون مدنی در آیینه آراء دیوانعالی کشور، (حقوق خانواده)، تهران، فردوسی.
- بهجت فومنی گیلانی، محمدتقی 1426. جامع­المسائل. قم، دفتر آیت­الله بهجت.
- ــــــــــــــ  1426. استفتائات، دفتر معظم له.
- بهرامی، نسیم، محمد علی سلیمانی، رضا شریف­نیا، حوریه مسعودی، ژیلا شایستگان، و محمد رضایی. «رضایت جنسی زنان و استفاده از روش­های مختلف پیشگیری»، پرستاری ایران، سال 20، ش 76، (1388).
- بیضاوی، عبدالله. تفسیر بیضاوی انوارالتنزیل و اسرارالتأویل، محمد عبدالرحمن مرعشلی، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، موسسه التاریخ العربی.
- پارسانیا، علیرضا و همکاران، «خطای پزشک و تأثیر آن در مسئولیت پزشکان»، اخلاق در علوم و فناوری، ش1، (زمستان 1385).
- تبریزی، جوادبن علی. استفتائات جدید، قم،
- حامدی، محمدرضا و مسعود مکارم 1424. کتاب النکاح (تقریرات درس آیت­الله مکارم شیرازی)، قم، مدرسه امام علی.
- حرعاملی، محمدبن حسن 1401. وسایل الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیة.
-حسینی طهرانی (علامه)، سید محمدحسین 1387. رساله نکاحیه، کاهش جمعیت ضربه­ای سهمگین بر پیکر مسلمین، م‍ش‍ه‍د، م‍وس‍س‍ه‌ ت‍رج‍م‍ه‌ و ن‍ش‍ر دوره‌ ع‍ل‍وم‌ و م‍ع‍ارف‌ اس‍لام‌, علامه طباطبایی.  
- حسینی شاهرودی، سید علی، دراسات الاستاذ المحقق الخویی فی اصول العلمیة .
- حلی (محقق)، نجم الدین محمدبن الحسن 1408. شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان.
- حلی (علامه)، حسن­بن یوسف­بن مطهر 1410. ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، حوزه علمیه.
- ___________ 1387. ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، اسماعیلیان.
- ـــــــــــــــــ  1413. قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، حوزه علمیه.
- خرازی، سید محسن. «کنترل جمعیت و عقیم­سازی»، فقه اهل بیت، ش 21 و 22،(تابستان 1379)، (www.noormag.ir).
- خلجی، حسن رضا. «نگرش فقهی بر روش­های تنظیم خانواده»، پژوهش­نامه متین، ش5 و 6، (زمستان 1378 و بهار 1379) (www.noormag.ir).
- خمینی، روح الله 1422. استفتائات، قم، جامعه مدرسین قم.
- _______ تحریرالوسیله، قم، دارالعلم.
- سبحانی تبریزی، جعفر 1415. الرسائل الاربع، موسسه امام صادق.
- __________ 1391. درس خارج فقه مبحث تعیین دیه ذهاب منافع تناسلی (19/9/91 www. eshie.fegh).
- سبزواری، سید عبدالاعلی 1413. مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، المنار.
- سلامتیان، رضا. «سرطان بیضه چیست»، (www.iransalamat.com).
- سیم فروشان، ناصر. کنفرانس روش­های کنترل باروری در مردان در کنگره تنظیم خانواده در مشهد مقدس، (1370).
- شبیری زنجانی، سید موسی 1419. کتاب نکاح، رأی پردازان.
- شورای عالی انقلاب فرهنگی 1392. جنگ جمعیتی، ستیز صهیونیست­ها علیه ملت­ها.
- شیرازی، سید صادق و قدرت­الله انصاری 1429. موسوعه احکام الاطفال و ادلتها، قم،
- صادقی، محمد هادی. «رضایت به جنایت»، مدرس، دوره 7، ش1، (بهار 1382).
- صفایی، سید حسین و اسداله امامی 1382. حقوق خانواده، تهران، میزان.
- صفایی، سید حسین. «مبنای مسئولیت مدنی پزشک با نگاهی به لایحه قانون مجازات اسلامی»، دیدگاه­های حقوق- قضایی، (1391).
- صمدی اهری، محمدهاشم 1375. نظریات قضایی دادستان کل در اجرای مواد 18 و 31 قانون تشکیل دادگاه­های عمومی و انقلاب، تهران، گنج دانش.
- طاهری، حبیب اله. «تحدید نسل از دیدگاه فقه در حقوق اسلامی»، مجله مجتمع آموزش عالی قم، سال 4، ش12، (بهار 1381).
- طباطبائی، محمد حسین. تفسیر المیزان، الاسلامیه.
- طباطبائی بروجردی، حسین 1429. جامع­الاحادیث، تهران، فرهنگ سبز.
- طوسی، ابوجعفر محمد­بن الحسن 1407. الخلاف، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه.
- عابدی، محمد حسن، روشنک رنجبران، امیرحسین مهدوی و فریبرز ناطقی فرد 1388. اصول تعیین عضو و ارش، تهران، مرکز تحقیقات پزشکی قانونی.
- عاملی (شهید ثانی)، زین­الدین­­بن علی 1414. حاشیه الارشاد، دفتر تبلیغات اسلامی.
- ____________ 1410. الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم، داوری.
- عاملی (محقق ثانی)، علی­بن الحسین 1414. جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، آل البیت.
- عاملی (شهید اول) محمدبن مکی 1410. اللمعه، بیروت، الدارالتراث.
- عباسی شوازی، محمد جلال، بی بی رازقی نصرآبادی، مجید بهجتی، زهره اردکانی و محمد مهدی آخوندی. «دیدگاه زنان باروری و ناباروری»، (تابستان 1385).
- علی محمدزاده، خلیل 1393. سلامت باروری، چالش­ها و راهبردهای مدیریتی، تهران، شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده.
- فاضل لنکرانی، محمد 1428. جامع المسائل، امیر قلم.
- فاضل لنکرانی، محمدحسن، احکام پزشکان و بیماران، غلامحسین خدادای، مرکز فقهی ائمه اطهار، قم، 1385.
- کاتوزیان، ناصر 1385. حقوق مدنی (خانواده)، تهران، شرکت سهامی انتشار.
- کاظمیان، افسانه، فرید محمدپور و فرانک صفدری. مقایسه پیامدهای روانی و جسمی روش بستن لوله­های رحمی با سایر روش­های پیشگیری از بارداری در زنان مراجعه­کننده به مراکز بهداشتی شهرکرد 86-84.
- کلینی، محمدبن یعقوب 1362. اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامی.
- گلپایگانی، سید محمدرضا 1409. مجمع المسائل، قم، دارالقرآن کریم.
- لوسین، لانس1372. دانستنی­های پزشکی برای زنان، ترجمه­ی محمد مهدی آل محمد و لطفعلی شجاعی مقدم، جان­زاده.
- مرادی بیشتگانی، محمد و فرامرز محمد علی بیگی­. «تاثیر وازکتومی در عملکرد جنسی مردان»، مجله علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهر کرد، سال 13، ش1.
- مردانی حموله، مرجان، احترام ابراهیمی و هایده حیدری. «عملکرد جنسی در استفاده از روش­های مختلف پیشگیری از بارداری»، پایش، سال 11، ش 3 (43 پیاپی).
- مشکینی، علی. الفقه المأثور، قم، الهادی.
- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد 1373. مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، جامعه مدرسین موسسه انتشارات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر 1427. استفتائات جدید، قم، مدرسه امیرالمؤمنین.
- ________ 1428. احکام بانوان، قم، مدرسه امام علی ابیطالب.
- مکاریان، ناصر 1427. معارف و احکام بانوان بر اساس نظریات و فتاوی حسینعلی منتظری، قم، مبارک.
- مکرم، علی 1392. نرم­افزار بانک آراء دادگاه­ها و شعبات تجدیدنظر و دیوان عالی کشور.
- منتخب آراء قطعیت یافته دادگاه­ها در امور جزایی. ج2، دانش نگار، 1379.
- منتظری، حسینعلی 1428. احکام پزشکی، تهران، سایه.
- موحدی لنکرانی، محمد فاضل 1418. تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار.
- میرمحمد صادقی، حسین 1393. جرائم علیه اشخاص، تهران، میزان.
- نجاتی، مهدی 1389. مطالعه تطبیقی مسئولیت پزشک در فقه و حقوق کیفری ایران، تهران، خرسندی.
- نجفی، فرشته و فاطمه رخشانی. «بررسی میزان پشیمانی از وازکتومی و توبکتومی در شهرهای زاهدان و زابل»، باروری و ناباروری، ش32، (زمستان 1386).
- نجفی، محمد حسن 1404. جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، مکتبة الاسلامیة.
- نوربها، رضا 1369. حقوق جزای عمومی، تهران، کانون وکلای دادگستری.
- وبگاه پزشکان بدون مرز. «آشنایی با وازکتومی»، (www.pezeshk.us).
- ولدخانی، نیره، «علل برداشتن رحم از نظر پزشکی»، بخش سلامت شبکه تبیان، (www.tebyan doctop.net).
- هاشمی شاهرودی، محمود و همکاران 1423. موسوعه فقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل البیت علیهم­السلام، قم.
- هاشمی، ف، م. «خطرات و امراض ناشی از بستن لوله در زنان»، طوس، (26 خرداد 1373).