جایگاه و تأثیر مصلحت در سرپرستی کودک از دیدگاه فقه و حقوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه مفید

چکیده

از موارد مهمی که مصلحت در اجرای احکام نقش اساسی یافته و تشخیص و کارسازی آن به مکلفین وا نهاده شده است، ولایت و سرپرستی بر کودکان است. با آنکه سرپرستی بر کودکان به دلیل ناتوانی و حجر فراگیر آنها گستره ی وسیعی دارد، لیکن عنصر «مصلحت» دامنه ی آن را محدود می کند و نظام سرپرستی را موجه جلوه می دهد. با این وجود پرسش های متعددی در این باره مطرح است که چندان به آنها عنایت نشده است و بیم آن می رود که این کاستی و غفلت موجب تضییع حقوق کودکان یا اهمال و سوء استفاده ی سرپرستان گردد. نوشتار حاضر با منظور قرار دادن این موضوع و پرسش های طرح شده تلاش می کند طی پنج مبحث مفهوم، اهمیت و جایگاه مصلحت در سرپرستی و حضانت کودکان و تأثیر آن در تصدّی ولایت قهری و اعمال سرپرستی را بررسی کند و نسبی و متغیّر بودن این عنصر مهم را تبیین کند.

کلیدواژه‌ها


  • آل بحرالعلوم، سید محمد 1362. بلغة الفقیه، تهران، مکتبة الصادق (ع).
  • آملی، محمدتقی. المکاسب والبیع، قم، الاسلامی.
  • ابن مکی العاملی، محمد. القواعد و الفوائد فی الفقه و الاصول و العربیة، قم، مکتبة المفید.
  • ابن منظور 1416ق. لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • انصاری، مرتضی 1416ق. کتاب المکاسب، قم، الاسلامی.
  • بستانی، معلم بطرس 1987 م. محیط المحیط، بیروت، مکتبة لبنان.
  • توحیدی تبریزی، محمدعلی 1417 ق. مصباح الفقاهة فی المعاملات، قم، انصاریان.
  • حائری شاهباغ، سیدعلی 1376. شرح قانون مدنی، تهران، گنج دانش.
  • حر عاملی، محمدبن حسن. وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • حسنی، ‌هاشم معروف. الولایة والشفعة والاجارة فی الفقه الاسلامی فی ثوبه الجدید، بیروت، دارالقلم.
  • حلی، جعفربن حسن 1389ق. شرائع الاسلام، نجف، الآداب.
  • حلّی، حسن­بن یوسف (علامه حلی). تذکرة الفقهاء، تهران، مکتبه مرتضویه.
  • روحانی، سید محمدصادق 1376. منهاج الفقاهة، قم، مؤلف.
  • ساکت، محمدحسین 1372. شخصیت و اهلیت در حقوق مدنی ایران، مشهد، مؤلف.
  • سبحانی، جعفر 1382.  الموجز فی اصول الفقه، قم، الامام الصادق (ع).
  • سید فاطمی، سید محمدقاری. «تزویج کودکان»، نامه مفید، ش 2، (1374).
  • سید مرتضی (موسوی)، سید علی­بن حسین 1415 ق. الانتصار، قم، الاسلامی.
  • شیخ طوسی، محمدبن حسن. التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • شیخ مفید (العکبری)، محمدبن محمد 1410 ق. المقنعة، قم، الاسلامی.
  • صابری، حسین 1384. فقه و مصالح عرفی، قم، بوستان کتاب.
  • صفایی، سید حسین و اسدالله امامی 1374. حقوق خانواده، تهران، دانشگاه تهران.
  • طبرسی، فضل­بن حسن 1408 ق. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة.
  • طوسی، محمدبن حسن 1387 ق. المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، مکتبه مرتضویه.
  • عاملی، باقر 1350. حقوق خانواده، تهران، مدرسه عالی دختران ایران.
  • عاملی، زین­الدین­بن علی 1416 ق. مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام، قم، المعارف الاسلامیة.
  • عسکری، ابوهلال، الفروق اللغویة، قم، مکتبه بصیرتی.
  • غزالی، ابوحامد محمد 1417 ق. المستصفی فی علم الاصول، بیروت، دارالکتب العلمیة.
  • فیاض، محمد اسحاق. محاضرات فی اصول الفقه (تقریرات درس سید ابوالقاسم خوئی)، قم، امام موسی صدر.
  • فیومی، احمدبن محمد 1405ق. المصباح المنیر، قم، دارالهجره.
  • قمی، علی­بن ابراهیم 1387 ق. تفسیر القمی، قم، علامه.
  • قمی، میرزا ابوالقاسم 1378 ق. قوانین الاصول، تهران، علمیه اسلامیه.
  • کاتوزیان، ناصر 1371. حقوق مدنی ـ خانواده، تهران، انتشار.
  • کرکی، علی­بن الحسین 1415ق. جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، آل البیت (ع).
  • محقق حلی، جعفربن حسن 1362. معارج الاصول، قم، آل البیت(ع).
  • المراغی، میرعبدالفتاح 1418ق. العناوین، قم، الاسلامی.
  • مکارم شیرازی، ناصر 1413ق. انوار الفقاهة ـ کتاب البیع، قم، مدرسه امام امیرالمؤمنین (ع).
  • مکارم شیرازی، ناصر و همکاران 1377. تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  • نجفی خوانساری، موسی 1382. منیة الطالب فی حاشیة المکاسب (تقریرات محمدحسین نائینی)، قم.
  • نجفی، محمدحسن. جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  • همدانی، آغارضا 1416 ق. مصباح الفقیه، قم، الاسلامی.