نظریه ی امام خمینی (ره) درباره ی لاضرر و کاربرد آن در حقوق خانواده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

1 مدرس خارج فقه و اصول در حوزه علمیه قم

2 عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

حضرت امام خمینی (ره) درباره ی قاعده ی «لاضرر» نظر خاصی دارند و آن را به «نهی حکومتی» تفسیر می کنند. به نظر ایشان جمله ی لاضرر و لاضرار مشتمل بر دو قاعده در تحریم آسیب جسمی و جانی و در تحریم ایجاد فشار روحی و مضیقه ی روانی است. با این تفسیر، لاضرر یک حکم ثانوی حاکم بر همه ی احکام شرعی مثل «لاحرج» نیست. از تفسیر خاص امام خمینی (ره) در حقوق خانواده نتایج مهمی به دست می آید؛ یکی آنکه، هر گونه رفتار از سوی زوجین که موجب زیان یا مضیقه و حرج برای دیگری باشد، جایز نیست. دوم آنکه، حقوق زوجین نسبت به یکدیگر، با این قاعده، محدود و مضیق می شود. سوم آنکه، در موارد ضرر و ضرار با رجوع زیان دیده به حاکم اسلامی جلوی زیان گرفته می شود.

کلیدواژه‌ها


  • بحرالعلوم، عزالدین 1415. بحوث فقهیه (تقریرات آیة اله شیخ حسین حلی)، قم،  المنار.
  • تبریزی، میرزا جواد 1425. درس فی مسائل علم الاصول، قم، دار الصدیقة الشهیدة (س).
  • تقوی، حسین 1418. تنقیح الاصول، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • حائری، سید کاظم 1408. مباحث الاصول، قم، مکتبة الحائری.
  • حلی، محقق 1412. نکت النهایه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  • موسوی الخمینی، روح‌الله 1422. استفتاءات، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  •  ــــــــ 1421. کتاب البیع، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • ــــــــ 1414. بدائع الدرر، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • ــــــــ 1417. التعادل و التراجیح، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • خوئی، سید ابوالقاسم 1416. صراط النجاة، قم، مکتب نشر المنتخب.
  • ــــــــ 1418. مؤسوعة الامام خوئی، قم، موسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
  • خونساری، شیخ موسی 1373. رسالة فی قاعده نفی الضرر، تهران، المکتبة المحمدیة.
  • رشتی، میرزا حبیب اله 1401. کتاب القضاء، قم، دارالقرآن الکریم.
  • روحانی، سید صادق 1412. فقه الصادق، قم، دارالکتاب مدرسة امام صادق (ع).
  • سبحانی، جعفر 1415. الرسائل المرجع، قم، موسسه امام صادق‌(ع).
  • ــــــــ 1423. تهذیب الاصول، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • سیستانی، سید علی 1414. قاعدة لاضرر و لاضرار، قم، دفتر آیة الله سیستانی.
  • شیخ الشریعه اصفهانی، فتح الله 1410. قاعدة لا ضرر، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  • شبیری زنجانی، سید موسی 1419. کتاب النکاح،  قم، موسسه پژوهشی رأی پرداز.
  • انصاری، مرتضی 1415. کتاب النکاح، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  • عراقی، آقا ضیاء. کتاب القضاء، قم، مهر.
  • فاضل لنکرانی، محمد 1419. تفصیل الشریعه، تهران، عروج.
  • انصاری، مرتضی، 1424. فرائد الاصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
  • قدیری، حسن، 1429. کتاب البیع، تهران، موسسه و تنظیم  نشر آثار امام خمینی.
  • قمی، سید تقی. ثلاث رسائل، قم، انتشارات ؟
  • محقق داماد، سید مصطفی 1406. قواعد فقه، تهران، علوم اسلامی.
  • مراغی، میرفتاح 1417. العناوین، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  • منتظری، حسینعلی 1409. دراسات فی ولایة الفقیه، قم، تفکّر.
  • یزدی، سید محمد کاظم 1419. العروة الوثقی، قم، دفتر انتشارت اسلامی.