فاضل دیه و حیطة اختیار ولیّ دم در قتل زن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

1 دکترای حقوق جزا و جرمشناسی

2 عضو هیأت علمی دانشگاه تهران (پردیس قم)

چکیده

مطابق فقه امامیه اگر مردی زنی را به عمد بکشد، ولی دم زن با پرداخت نصف دیه به مرد می تواند، وی را قصاص نماید. این حکم به ضمیمه آنکه دیه در قتل عمد تصالحی است و به رضایت قاتل نیاز دارد، در عمل گاه مشکل آفرین است؛ زیرا برخی اوقات ولی دم زن، توانایی پرداخت فاضل دیه را ندارد و قاتل هم حاضر به مصالحه نیست؛ در نتیجه خون زن در معرض هدر رفتن قرار م یگیرد. برای حل این مشکل چند راه به نظر می رسد، از جمله تساوی قصاص مرد و زن، پرداخت فاضل دیه زن از بیت المال و تصالحی ندانستن دیه و امکان اجبار قاتل بر پرداخت نصف دیه. در این نوشتار راه اول و دوم مورد نقد و بررسی قرار گرفته و راه سوم پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها


×     ابن‌ادریس، محمد (1411ق)، السرائر، چ2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
×     ابن‌زهره، حمزة ابن علی (1417ق)، غنیة النزوع، چ1، قم: مؤسسة الامام صادق(ع).
×     ابن‌فهد حلّی، احمد بن محمد (1413ق)، المهذب البارع، قم: جامعة المدرسین.
×     اردبیلی، مولی احمد (بی­تا)، زبدة البیان، (محمد باقر بهبودی)، چ1، تهران: المکتبة المرتضویة.
×     بای، حسینعلی (1383)، «قلمرو مسئولیت بیت‌المال در پرداخت دیه»، فصلنامه فقه و حقوق، (ش 3).
×     جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413ق)، مسالک الافهام، چ1، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
×     حاجی ده‌آبادی، احمد (1384)، قواعد فقه دیات، مطالعة تطبیقی در مذاهب اسلامی، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
×     حاجی ده‌آبادی، احمد (1387)، قواعد فقه جزایی، چ1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
×     حلی (علامه)، حسن­ بن یوسف­ بن مطهر (1413ق)، قواعدالاحکام، چ1، قم: مؤسسة النشرالاسلامی
×     خوانساری، سیداحمد (1405ق)، جامع‌المدارک، چ2، قم: اسماعیلیان.
×     خویی، سید ابوالقاسم (1395ق)، البیان،چ4، بیروت: دارالزهراء.
×     خویی، سید ابوالقاسم (1396ق)، مبانی تکملة المنهاج، چ2، مطبعة الآداب، نجف اشرف.
×     روحانی، سید محمد صادق، (1378)، استفتائات قضائیه، چ1، بی­جا.
×     صانعی، یوسف، (1382)، فقه­الثقلین، کتاب­القصاص، چ1، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (قدس سره).
×     طباطبایی، سید محمد حسین (1402ق)، المیزان، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
×     طوسی، محمد بن الحسن (1387ق)، المسبوط، تهران: المکتبة المرتضویة.
×     طوسی، محمد بن الحسن (بی‌تا)، النهایة، قم: منشورات قدس.
×     طوسی، محمد بن حسن (1417ق)، الخلاف، چ2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
×     عابدینی، احمد (1383)، «قاعدة ارزش خون انسان»، کاوشی نو در فقه اسلامی، سال 11، (ش40).
×     عاملی، حر (1416ق)، وسائل الشیعة، چ3، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
×     فاضل لنکرانی، محمد (1377)، جامع­المسائل، چ1، قم: مطبوعاتی امیر.
×     فخر المحققین (1387ق)، ایضاح الفوائد، چ1، تهران.
×     گلپایگانی، سید محمد رضا (1372)، مجمع المسایل، چ4، قم: دارالقرآن الکریم.
×     محمدی جورکویه، علی (1387)، قصاص مرد در برابر زن، چ1، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
×     نجفی، محمد حسن (1367)، جواهر الکلام، چ3، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
×     ــــــ، (1382)، مجموعه بخشنامه‌های قوه قضاییه، قم: معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه، مرکز تحقیقات فقهی.
×     ــــــ، (1383)، مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری (دیات)، چ1، قم: معاونت آموزشی قوه قضائیه و مرکز تحقیقات فقهی.
×     ــــــ، CDگنجینه استفتائات قضایی، قم: مرکز تحقیقات قوه قضائیه.